صنایع دستی چین

 

 

جمهوری خلق چین با وسعتی افزون بر ۷۶۰۰۰۰۰ كیلومتر، جمعیتی حدود ۱۲۳۰۰۰۰۰۰۰ نفر دارد و از حیث جمعیت در مقام نخست و از لحاظ وسعت نیز در زمره ممالك وسیع جهان قرار دارد.

چین كه در شرق آسیا قرار دارد، دارای ۵۶ ملیت مختلف است و ادیان گوناگونی چون اسلام، مسیحیت، تائوییسم، بودیسم و كنفوسیوس را در خود جای داده. آمار مسلمانان چین را بیش از ۳۰۰۰۰۰۰۰ نفر برآورد میكنند كه بیشتر آنها در ایالت سینگ كیانگ - تركستان شرقی - و... زندگی می‌كنند. گفتنی است كه بیش از ۸۰ درصد جمعیت چین در مناطق روستایی آن كشور ساكن اند.

 

از سال ۱۹۷۹ میلادی كه جمهوری خلق چین درهای خود را به جهان خارج باز كرد، به سرعت در مسیر توسعه گام نهاد به طوری كه با تصویب قانون سرمایه گذاری خارجی با تضمین برگشت سود تا میزان ۱۰۰ درصد در سال ۱۹۸۶ میلادی موجب امضا ۸۴۰۰۰ قرارداد سرمایه گذاری مشترك با طرفهای خارجی طی سالهای ۱۹۹۱ تا ۱۹۹۳ میلادی شد و طی سال ۱۹۹۲ میلادی حدود ۳۰ میلیارد دلار سرمایه‌های آمریكایی را جذب كرد. اینگونه اقدامات موجب تشویق به سرمایه گذاری ۵۵۰۰۰۰۰۰ نفر چینی مقیم خارج از آن كشور كه بیش از ۲۰۰۰ میلیارد دلار دارایی دارند، شده و باعث شده تا تولید ناخالص داخلی چین از ۱۷۵ میلیارد دلار در سال ۱۹۷۹ به حدود ۴۳۰ میلیارد دلار در سال ۱۹۹۲ و به ۷۳۶ میلیارد دلار در سال ۱۹۹۶ افزایش و صادرات آن كشور هم به رقم ۱۳۰ میلیارد دلار فزونی یابد.

با توجه به غلبه جامعه روستایی در چین استقرار صنایع مناسب روستا در غالب صنایع كوچك از اولویت‌های سیاست توسعه اقتصادی چین بوده است. چین دارای سابقه طولانی و بسیار درخشانی در تكامل علوم، فنون و پیشرفت تمدن بشری است و هنرمندان و صنعتگران چینی طی قرون و اعصار متمادی همواره سهم مهمی ‌در تولید و عرضه صنایع دستی با ارزش و ممتار داشته اند. صنایع دستی چین با داشتن ریشه‌های بسیار قوی در تاریخ كهن آن كشور از حدود ۳۰ سال پیش با نگرشی جدید و هماهنگ با توسعه گردشگری از رشد بالایی برخوردار بوده است.

 

ساختار تولید صنایع دستی در چین دارای ویژگیهای زیر است:

۱-عمده تولید محصولات صنایع دستی در شهرهای بزرگ نظیر پكن، جانگ سو و گوانگژو معمول بوده و در روستاها عمومیتی ندارد.

۲-واحدهای تولیدی به صورت كارگاههای بزرگ و متمركز دولتی فعالیت می‌كنند كه همراه با تقسیم كار و اعمال مدیریت صنعتی است و همین خصوصیت موجب كنترل كیفیت تولیدات در كلیه مراحل ساخت به بهترین شكل ممكن شده است.

۳-نیروی انسانی شاغل در صنایع دستی چین كاملا جوان - میانگین سنی كمتر از ۲۵ سال است

۴-غالب محصولات تولیدی جنبه تزیینی داشته و با هدف صدور به خارج كشور تولید می‌شود.

۵-تاثیرپذیری فوق العاده صنایع دستی از هنرهای تجسمی‌ن ظیر نقاشی و مجسمه سازی

۶-تنوع فوق العاده طرحها و تولیدات در رشته‌های مشخصی از صنایع دستی

بیشتر فعالیت‌های مربوط به تولید، فروش داخلی و صدور صنایع دستی به خارج توسط یك شركت سراسری به نام شركت ملی واردات و صادرات صنایع دستی چین صورت می‌گیرد. این شركت در شهرهای مختلف نظیر پكن، گوانگژو و جانگ سو دارای شعباتی است. البته در همین راستا شركتهای دولتی دیگری نیز با در اختیار داشتن كارگاههای بزرگ تولیدی فعالیت دارند نظیر «شركت واردات و صادرات هنری پكن».

1-قالی بافی: یكی از صنایع دستی پررونق و ممتاز كشور چین كه در سطح جهانی نیز صاحب اعتبار قابل ملاحظه ای است، قالی بافی است و در حال حاضر در حدود ۴۰۰۰ دستگاه قالی بافی به صورت متمركز توسط شركت واردات و صادرات صنایع دستی و هنری پكن اداره می‌شود. قالی‌های تولیدی با استفاده از ابریشم، كرك و پشم تولید و بعضا دارای رجشماری حدود ۴۰ و بالاتر از آن بوده و «فارسی باف » است.

 

در میان طرحها و نقوش قالی‌های چینی بعضا نقوش و طرحهای ایرانی - بویژه طرحهای قالی‌های اصفهان و قم و تبریز - نیز مشاهده می‌شود ولی طرحهای اصیل و سنتی چین نیز با ظرافت و زیبایی تمام بر حاشیه و متن قالی‌های نقش می‌بندد. قالی چین به علت پایین بودن قیمت تمام شده - كه ناشی از پایین بودن سطح دستمزد است - در مقام ممتازی قرار دارد و به صورت رقیب جدی فرش ایران در بازارهای بین المللی مطرح است.

2- ابریشم بافی و ابریشم دوزی: كشور چین را باید مهد ابریشم دانست. به طوری كه شهرت دارد برای نخستین بار تخم كرم ابریشم را حدود ۵۰۰ سال پیش یكی از مبلغین مسیحی در داخل عصای خود جاسازی كرده و از آنجا به اروپا برد و همین امر موجب پرورش كرم ابریشم در مقیاسی وسیع در فرانسه و ایتالیا شد. با توسعه صنایع نساجی در سالهای اخیر، بافت پارچه ابریشم به كمك دستگاه‌های بافندگی سنتی محدود شده ولی در مقابل آن رودوزی با ابریشم بر روی پارچه‌های بسیار نازك ابریشمی‌ساده و سفید با الهام از گلها، گیاهان، پرندگان و حتی انواع ماهیان و آبزیان به سرعت توسعه یافته و محصولات مختلفی به صورت تابلو، كلاهك آباژور و پارتیشن تولید و اغلب به اروپا و آمریكا صادر میشود.

3-بامبو بافی: نظر به دسترسی به مواد اولیه بامبو به ویژه در سواحل جنوبی و جنوب شرقی چین بامبو بافی یكی از صنایع دستی پررونق و در ضمن صادراتی آن كشور را تشكیل می‌دهد. به طوری كه همه ساله مقادیر قابل توجهی از انواع محصولات بامبوی تولیدی چین به كشورهای اروپای غربی و آمریكای شمالی صادر می‌شود. با برش ساقه نی بامبو و بافت رشته‌های نازك و ضخیم و سپس پوشاندن آن با لاك مخصوص - به منظور جلوگیری از جذب رطوبت و تغییر شكل محصول - متجاوز از ۱۲۰ نوع فرآورده‌های گوناگون نظیر انواع سبد، گلدان، آویز، سرویس چایخوری، پارچ، لیوان، كیف، چمدان، سینی، بادبزن، كفپوش... با پوشش بامبو تولید و عرضه می‌شود.

4-حصیر بافی: بافت حصیر به صورت زیر انداز و تولید انوع سبد كه بیشتر جنبه‌های مصرفی و آنهم مصرف در داخل كشور چین دارد، یكی از انواع صنایع دستی چین است

5-صنایع دستی دریایی: كشور چین به علت داشتن مرزهای آبی طولانی و دسترسی به آبهای گرم اقیانوس آرام از طریق دریای زرد و دریای شرقی و جنوبی چین، امكانات زیادی جهت استفاده از انواع صدفها، مرجانها و سایر بقایای آبزیان دریا در اختیار دارد. وجود مواد اولیه فراوان و متنوع و نیروی كارارزان موجب شده تا با الهام از طبیعت زیبای این سرزمین اقدام به برش، نقاشی و چسباندن قطعات مختلف صدف، مرجان و سایر بقایای آبزیان دریا به یكدیگر جهت تهیه و ساخت تابلو‌های تزیینی نمایند. تابلوهای مذكور در ابعاد مختلف ساخته شده و به قیمت مناسب عرضه می‌شود.

6-روكاری (رودوزی) :تهیه انواع محصولات نظیر رومیزی، روتختی، دستمال، كوسن و همچنین تابلوهای تزیینی به طریق «رودوزی» یكی دیگر از انواع صنایع دستی اصیل و سنتی چین است. روكاری بر روی پارچه‌های پنبه ای و پولیستر با استفاده از انواع نخهای تزیینی و رنگین صورت می‌گیرد. ضمن آنكه سوزن دوزی بر روی ابریشم را باید نفیس ترین و ارزنده ترین نوع رودوزیهای چین محسوب نمود كه البته سوزن دوزی بر روی ابریشم بیشتر به صورت تابلوهای زیبا كه به صورت مناظر طبیعی و حتی محیط قعر دریا را همراه با ماهی‌ها و آبزیان رنگارنگ تصویر می‌نماید، مشاهده می‌شود.

7-معرق كاری چوب: تولید انواع تابلو، جعبه پاراوان به شیوه معرق كاری نیز در چین متداول است. برای تزیین سطح چوب اغلب از صدف استفاده می‌شود ولی در مواردی هم افزون بر صدف عاج و سنگ یشم را به كار می‌برند. عمده این محصولات در شهر گوانگژ و تولید شده و برای فروش، بیشتر در پكن عرضه می‌شود.

8-كنده كاری و منبت كاری: از جمله دیگر صنایع دستی چین، كنده كاری روی چوب فوفل است كه اشیا، مجسمه‌ها و مبلمان از آن ساخته می‌شود. همچنین منبت كاری چوب نیز از جمله هنر - صنعتهایی است كه در جمهوری خلق چین رواج دارد.

9-ساخت اشیا و مجسمه‌های تزیینی از سنگ یشم و سنگ مرمر: یكی دیگر از صنایع دستی پررونق و صادراتی چین است.

10-گلیم بافی: تولید انواعی از گلیم نیز در زمره صنایع دستی كشور چین است.

11-شیشه گری و نقاشی پشت شیشه: این هنر نیز از هنرهای قدیمی‌چین محسوب می‌شود و باید گفت كه چینیها صاحب تبحر و تخصص بالایی در نقاشی پشت شیشه هستند.

 

12-سفال، سرامیك و بدل چینی : چین را باید مهد سفال و سرامیك سازی در دنیا دانست و باید گفت كه چینیها بخصوص در ساخت ظروف بدل چینی دارای مهارتی خاص و استثنایی در جهان هستند. چینی آلات از این سرزمین گرفته شده و علت عمده آن كشف خاك سفید كائولین برای نخستین بار طی قرنهای گذشته در این سرزمین است حتی نام خاك كائولین از تپه معروف كائولینگ اقتباس شده است. این خاك برای نخستین بار در این تپه شناسایی و در صنعت سرامیك مورد استفاده قرار گرفت.

 

البته علاوه بر خاك كائولین از خاك رس مرغوب حاصل از رسوبات رودخانه‌های بزرگ این كشور نظیر رودخانه «یانگ تسه» و رودخانه زرد به بهترین شكل ممكن برای ساخت محصولات سفال و سرامیك استفاده می‌شود. با توجه به حجم تولید و صادرات و همچنین اصالت و تنوع صنایع دستی در چین این كشور را می‌توان یكی از سه كانون عمده صنایع دستی جهان به همراه هند و ایران به شمار آورد. بایستی یادآور شد كه طبق آمار موجود میزان صادرات سالانه صنایع دستی چین بیش از ۵ میلیارد دلار و میزان فروش به گردشگرانی كه از این كشور دیدن می‌كنند به بیش از ۵۰۰ میلیون دلار می‌رسد.